LẤY MÁU XÉT NGHIỆM KHÍ MÁU QUA CATHETER ĐỘNG MẠCH - QUY TRÌNH KỸ THUẬT

I. ĐẠI CƯƠNG

Đo pH và khí máu là xét nghiệm rất quan trọng để theo dõi và điều chỉnh các thông số cho Người bệnh nặng, Người bệnh suy hô hấp, Người bệnh thở máy. Xét nghiệm khí máu cho phép đánh giá tình trạng oxi hóa máu, tình trạng thông khí và thăng bằng kiềm toan. Khí máu là một xét nghiệm thường quy rất quan trọng, được thực hiện tại giường cho các Người bệnh hồi sức cấp cứu.

II. CHỈ ĐỊNH

Lấy khí máu nhiều lần ở các Người bệnh suy hô hấp, sốc, Người bệnh thở máy do tổn thương phải theo dõi thường xuyên khí máu.

III. CHỐNG CHỈ ĐỊNH

Rối loạn đông máu, bệnh ưa chảy máu (hemophilia), tổn thương mạch máu, da mô mềm vùng định đặt catheter.

IV. Chuẩn bị

1. Người làm thủ thuật: Bác sĩ được đào tạo kỹ thuật đặt catheter động mạch

2. Người bệnh: Người bệnh phải được giải thích đầy đủ trước khi tiến hành lấy máu làm xét nghiệm. Nếu catheter động mạch được đặt ở chi trên, nên để tay ở tư thể trung gian sao cho tay ở ngang mức với tim. Lấy đầy đủ thông tin cần thiết: mạch, huyết áp, nhiệt độ, SpO2, các thông số máy thở (nếu thở máy), thông số nồng độ ô xy và dụng cụ thở ô xy (nếu Người bệnh thở ô xy).

3. Dụng cụ

- Một catheter động mạch đã được đặt sẵn đảm bảo thông tốt. Đầu catheter nên được nối với một chạc ba

- Bộ dụng cụ lấy máu động mạch: xy lanh đã tráng sẵn Heparin, lắp bịt đầu xy lanh, bông sát trùng bằng cồn, gạc vô khuẩn

- Xy lanh 5 mL hoặc 10 mL dùng để đuổi khoảng chết

- Găng tay vô khuẩn

- Form chỉ định với các thông tin cần thiết khi xét nghiệm khí máu động mạch.

4. Hồ sơ bệnh án: Kiểm tra lại hồ sơ bệnh án, giấy ký cam kết đồng ý thực hiện thủ thuật của Người bệnh, gia đình Người bệnh, phiếu ghi chép theo dõi thủ thuật.

V. CÁC BƯỚC TIẾN HÀNH

1. Kiểm tra lại hồ sơ bệnh án

Kiểm tra lại hồ sơ bệnh án, giấy cam kết đồng ý thực hiện thủ thuật của Người bệnh, gia đình Người bệnh, phiếu ghi chép theo dõi thủ thuật.

2. Kiểm tra lại Người bệnh

Đánh giá lại các chức năng sống của Người bệnh có an toàn cho thực hiện thủ thuật.

3. Thực hiện thủ thuật

• Bộc lộ đầu catheter động mạch, và chạc ba

• Sát trùng phần chạc ba cần lấy máu

• Dùng xy lanh 5 hoặc 10 lấy toàn bộ lượng dịch và máu trong catheter. Thể tích cần lấy được khuyến cáo là 3 đến 5 lần thể tích khoảng chết của catheter (tùy theo nhà sản suất quy định)

• Khóa chạc ba và tháo xy lanh đuổi khoảng chết

• Kết nối với xy lanh lấy máu, mở chạc ba và lấy 0,5-1 mL máu

• Khóa chạc ba và tháo xy lanh máu xét nghiệm. Đóng lại chạc ba.

• Đuổi phần không khí đầu xy lanh vào gạc vô khuẩn.

• Vê nhẹ xy lanh để trộn đều với Heparin

• Gửi đến phòng xét nghiệm và làm xét nghiệm ngay. Thời gian từ khi lấy máu đến khi làm xét nghiệm không được quá 15 phút.

• Kết nối lại hệ thống theo dõi huyết áp liên tục.

VI. CÁC TAI BIẾN VÀ BIẾN CHỨNG

- Tắc mạch

- Tắc catheter

- Chảy máu

- Nhiễm trùng qua catheter

Hình 1: Lấy toàn bộ lượng máu ở khoảng chết của catheter

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Gerald T.Golden, Roger W.Litwiller, et al; The interpretation of arterial blood gases: A Concise Guide for Clinicians, Southern medical journal , September, 2009, Vol 66, No 9.

2. Wagner P D - Interpretation of blood gases, Chest 1980;77;131-132.

3. Orlando Regional Healthcare, Education&Development; Interpretation of the blood gases, Self-Learning Packet 2004.